Er is steeds minder aanbod van opleidingen in de erfgoedsector in Nederland. Van MBO tot WO kun je wel iets vinden als je interesse hebt in kunst, architectuur, museale collecties, archeologie, archieven, film studies enzovoort. Maar het houdt niet echt meer over, en dat geldt vooral voor opleidingen met betrekking tot ons audiovisuele erfgoed.
Voor nieuwkomers in de audiovisuele erfgoedsector is het daarom moeilijk een opleiding te vinden die goed past bij de AV-afdeling van een kleinere erfgoedorganisatie. Toch is in zo’n organisatie wel alle kennis nodig die je ook vindt in een groot instituut als Beeld en Geluid. Kennis over media managementsystemen, over AV-techniek en over dragers, obsoleet of nog in gebruik. Natuurlijk, je kunt digitalisering uitbesteden, maar als je niet de juiste vragen weet te stellen aan de leverancier, dan weet je ook niet of je de juiste duurzame digitale formaten zult terugkrijgen. Verder is er juridische kennis nodig, over auteursrecht, AVG en andere zaken betreffende contracten, uitleningen of licenties.
Ook is het handig om iets te weten van programmeertalen, zoals XML, JSON of Javascript of andere programmeertalen. Hoe kun je anders meepraten over ingest in je systeem of harvesting uit je systeem? Of hoe je je collectie op meerdere platformen kunt presenteren? En dan hebben we het nog niet eens gehad over communicatie, PR, en hoe je je collectie naar buiten brengt. Dat is best veel gevraagd van een gemiddeld klein AV-archief in Nederland.
Wat zijn de opleidingsmogelijkheden?
Je zou een MBO-opleiding kunnen doen tot AV-specialist. Dan weet je hoe je AV-producties kunt maken, produceren, regisseren. Je leert met moderne AV-apparatuur omgaan en je weet iets van codecs en containers.
Ook kun je een HBO-opleiding doen waar je beleid leert maken, of hoe je een erfgoedcollectie kunt beheren, al zijn dit soort studies vrijwel nooit gericht op audiovisuele collecties.
Tot slot kun je ook een WO-opleiding doen. Zo is er aan de UvA een Master Preservation and Presentation of the Moving Image. Een prachtige opleiding om daarna bij een mooi filmarchief van een grotere commerciële speler te gaan werken. Zelf heb ik deze opleiding ooit overwogen, maar ook al zou ik zijn toegelaten, ze is niet te combineren met een baan.
Hoe heb ik dat gedaan?
Sinds ik in 2005 aan de slag ging als collectiebeheerder AV bij de Groninger Archieven, ben ik intern opgeleid. Er werd vanuit het archief alles gedaan om extra kennis te verkrijgen. We huurden mensen in van Eye of Beeld & Geluid voor workshops, spraken veel en lang met AV-professionals over digitale audio en video, en we verzamelden veel literatuur om te lezen en te bespreken.
Daarnaast was er ruimte om te filosoferen over wat een archief moet zijn, welke kennis er nodig is, wat je zelf moet kunnen en wat je mag inhuren of uitbesteden.
Al met al een mooie leerschool en voor je het weet mag je zelf anderen voorlichten. Maar het leren houdt nooit op. Elke sessie, in binnen- of buitenland, waarbij ik mag praten over AV-standaarden, is meteen weer een leerervaring. De kunst is om, waar nodig, elke keer weer je standpunt opnieuw te bepalen ten opzichte van je werk.
Gelukkig had je destijds de jaarlijkse Summer- en Winter Schools van Beeld & Geluid, en tegenwoordig heb je ook nog de Go-opleidingen. Je moet even zoeken, maar er is best wat te vinden om jezelf bij te scholen. Niet op alle onderwerpen, maar wel op deelonderwerpen die belangrijk zijn voor je werk.
Ook zijn er in Nederland de netwerken NORAA (Nationaal Overleg Regionale Audiovisuele Archieven) en AVA_Net. Vooral binnen AVA_Net wordt er volop kennis gedeeld, zoals tijdens webinars en het jaarlijkse AVA_Net Symposium. Je komt er telkens weer vol energie vandaan. Het houdt je scherp en laat zien dat het werk nooit af is. Nieuwe inzichten leiden tot nieuwe methodes.
FRAME
En ook over de grens kun je je kennis over AV-erfgoed verbreden en verdiepen. Zo geeft het Institut National de l’audiovisuel (INA) FRAME-trainingen, in samenwerking met FIAT/IFTA en EBU Academy en met co-financiering van de EU (Creative Europe programma). Ze bieden jaarlijks diverse opleidingen aan, waaronder een mentorschap voor twee archivarissen die niet langer dan vijf jaar in de sector werken (Frame Mentoring) en een online basistraining van een half jaar voor praktisch iedereen in de sector (Frame Basics). Ook verzorgt INA elk jaar een specialistische training van een week op locatie. Het ene jaar een technische training (Frame Advanced Tech), het andere jaar een training rond de toegang tot het archief (Frame Advanced Access).
Vorig jaar was er in Parijs zo een Frame Advanced Tech-sessie en werd ik tot mijn grote blijdschap geselecteerd om mee te mogen doen. Vergis je niet, je moet best veel invullen en opsturen, maar het is absoluut de moeite wel waard. Stel je voor: een week lang een hoogwaardige training, gegeven door de besten in Europa in een prachtige stad waarbij je elke avond aan het diner en elke ochtend aan het ontbijt met je collega’s uit Frankrijk, Griekenland, Ierland, Nederland, Argentinië, Italië, Servië en Zwitserland mag praten over je vak. Mensen van TV-archieven, regionale archieven, filmarchieven. Een fantastisch netwerk aan mensen en verhalen. De lessen zelf waren goed, zowel in de breedte als in de diepte qua onderwerp en uitleg. De rondleidingen door het INA zelf, maar ook langs de archieven van het Franse Ministerie van Defensie (ECPAD) waren zeer interessant. Met uitleg over audio-, film- en foto-restauratie.
De programmering was zeer divers. Van OAIS schema’s, datamodellen, duurzame digitale opslag, en project management, VOD met digital heritage media en mass digitisation, data integrity, bit preservation tot het gebruik van AI in archieven en de meer technische onderwerpen met use cases. Dit alles begeleid en goed verzorgd door zeer kundige en enthousiaste mensen van INA.
Dit internationale netwerk, de omgang met collega’s uit andere landen, laat zien dat de uitdagingen die we dagelijks tegenkomen in ons werk niet alleen bij ons spelen. We zijn onderdeel van een mooie internationale gemeenschap van AV-erfgoedprofessionals, maar bovenal zijn we liefhebbers. Liefhebbers van AV-erfgoed die er alles aan doen om zo veel mogelijk van dit erfgoed terug te geven aan het algemene publiek.
Zie hieronder een aantal foto’s gemaakt tijdens FRAME Advanced Tech 2022
