Welke licentiemogelijkheden zijn er voor online? Wat zijn de nieuwste ontwikkelingen binnen het Europese auteursrecht? En hoe leg je de auteursrechten en online beschikbaarstelling vast in je collectiebeheersysteem?
Dit en meer kwam aan bod tijdens de AVA_Net-training Auteursrecht en online beschikbaarstelling op maandag 9 december 2019 in het Nationaal Archief in Den Haag. Een vol programma onder enthousiaste leiding Wietske van den Heuvel van de AVA_Net Domeinraad. Lees hieronder een verslag. De sheets van de presentaties vind je terug in de Kennisbank van AVA_Net.
Auteursrecht en open licentie
Wat zijn de kenmerken van auteursrecht in relatie tot de digitale realiteit? Voorzitter Maarten Zeinstra van Open Nederland trapt het ochtendprogramma af met een introductie. Hij vertelt onder meer over de bepaling Publiek Domein, de diverse online licentiemogelijkheden voor AV-collecties en de noodzaak om de online status goed te registreren in je eigen collectiebeheersysteem. Handig hulpmiddel hierbij is de website RightsStatesments.org.
Stroomschema online publicatie een citaatrecht
Auteursrechtenjurist Maartje Hülsenbeck van Beeld & Geluid gaat in op het stroomschema voor online publicatie, een tool die Beeld & Geluid ontwikkelde om te beoordelen of een werk binnen het Publiek Domein valt. Is de auteursrechtelijke status van een werk niet helemaal duidelijk of is het materiaal privacygevoelig? Dan voert Beeld & Geluid een risico-analyse uit. Is een productie auteursrechtelijk beschermd? Dan biedt het citaatrecht mogelijk nog ruimte om (fragmenten uit) een werk online te publiceren. Hülsenbeck neemt de deelnemers mee door de checklist die Beeld & Geluid gebruikt om te bepalen of citaatrecht van toepassing is.
De nieuwe DSM
Stef van Gompel, specialist intellectueel eigendomsrecht (UvA), sluit het ochtendprogramma af met een presentatie over de juridische aspecten rondom de online beschikbaarstelling van AV-archieven. Hij gaat in op de huidige stand van zaken en op de nieuwe richtlijn voor Auteursrecht in de Digital Single Market (DSM). Wat betekent deze nieuwe DSM-richtlijn voor de online beschikbaarstelling van audiovisuele collecties? En hoe verhoudt ze zich tot de regeling over verweesde en out-of-commerce werken?
Project auteursrechtencheck
Het middagprogramma staat in het teken van de praktijk van online beschikbaarstelling door archieven. Collectiebeheerder Stephanie Schnörr van het Gelders Archief vertelt over een project waarbij haar archief meer dan 200.000 items door de auteursrechtelijke molen haalde. Hoe pak je zo’n groot project aan? Ze gaat daarbij onder meer in op het stappenplan dat het archief ontwikkelde om de auteursrechtelijke status van de items te beoordelen en op de aanpassingen in het collectiebeheersysteem, zodat de auteursrechtelijke informatie goed geregistreerd kan worden.
Goede borging in collectiebeheersysteem
Duurzame registratie heeft ook de aandacht van collectiebeheerder René Duursma van de Groninger Archieven. Hoe zorg je er als erfgoedinstelling voor dat je de auteursrechtelijke metadata van je collectie goed vastlegt in het systeem MAIS-Flexis? Hiervoor heeft hij een kijkje genomen in de keuken van Beeld & Geluid en hij laat zien hoe zijn organisatie het collectiebeheersysteem wil herinrichten om de auteursrechtelijke informatie goed te borgen.
Standaard PREMIS
Naast goede auteursrechtelijke metadatering is het ook belangrijk dat elke beslissing in het proces van online beschikbaarstelling eenduidig wordt vastgelegd, zodat deze altijd terugvindbaar is. Marjolein Steeman, senior mediamanager optimalisatie van Beeld & Geluid, vertelt over de PREMIS-standaard die Beeld & Geluid hiervoor gebruikt.
Online beschikbaarstelling: groot bereik en creatief hergebruik
Vervolgens duiken we met mediamanager Ruurd Blom in de workflow online beschikbaarstelling bij Beeld & Geluid. Dit archief publiceert jaarlijks diverse collecties online aan de hand van een jaarkalender. Het gaat hierbij om materiaal dat binnen het Publiek Domein valt of met een CC-licentie gepubliceerd kan worden. Blom gaat in op het rechtenonderzoek dat hieraan vooraf gaat. Ook bespreekt hij de voordelen van de online beschikbaarstelling van AV-collecties. Je bereikt een enorm groot publiek en je kunt je collecties online toegankelijk maken voor creatief hergebruik. Blom laat dit zien aan de hand van diverse voorbeelden.
Privacy en ethische checklist
Niet alleen auteursrechten, maar ook privacy speelt een rol in de beslissing of Beeld & Geluid een werk online zet en zo ja, in welke portal. Privacy officer Corné Suijs laat dit zien aan de hand van enkele voorbeelden. Ook bespreekt hij de ethische checklist die Beeld & Geluid intern hiervoor gebruikt. Deze lijst is echter “geen gospel”, benadrukt Suijs.“Volg vooral ook je onderbuikgevoel én gebruik je gezonde verstand!”
Modulaire aanpak en vastleggen tot in de eeuwigheid
Mediamanager Dalida van Dessel vertelt over de modulaire aanpak van Beeld & Geluid, waardoor de online beschikbaarstelling van de verschillende collecties per doelgroep en per platform kan worden ingeregeld. Elke stap en beslissing wordt volgens de PREMIS-standaard geregistreerd in het collectiebeheersysteem MAM. Van de overeenkomsten en exploitatie-afspraken met de schenkers tot aan de metadatering en de online beschikbaarstelling via de verschillende portals. Dit hele proces vraagt om een grote betrokkenheid van de medewerkers en is niet altijd makkelijk. Vandaar ook de titel van Van Dessels bijdrage: ‘Vastleggen tot in de eeuwigheid – met vallen en opstaan’.
