Mijn naam is Daan Martens, masterstudent cultuurgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht. De liefde voor media, muziek en cultuur, die ik met de paplepel in heb gekregen, kon ik tijdens mijn bachelor Geschiedenis niet volledig kwijt. Daarom was ik op zoek naar verdieping, die ik vond in deze master. Omdat ik hier uitgedaagd werd om steeds meer mijn eigen passies te volgen, met als hoogtepunt een vrije invulling van de stage, besloot ik de stoute schoenen aan te trekken en mijn kans te wagen bij Beeld & Geluid.
Hier kreeg ik de kans om aan de slag te gaan met de Polygooncollectie. Ondanks mijn luttele 24 jaar levenservaring wist ik direct dat ik hier mijn steentje aan bij wilde dragen. De hypnotiserende cadans van Philip Bloemendals iconische stem en de humor van Polygoon zijn mij altijd bijgebleven. En wat keek ik er naar uit om, na al mijn mislukte pogingen om deze stem na te doen, daadwerkelijk van dienst te zijn bij het behoud van dit historische fenomeen. De Polygooncollectie is zo vaak van archief tot archief gegaan, gesplitst en uiteindelijk weer samengevoegd bij Beeld & Geluid, dat er belangrijke data en randinformatie verloren zijn gegaan. Hoewel het jaar van verschijning van deze journaals bekend was, ontbrak de precieze datering en de plaats van vertoning. Aan mij de taak om deze verloren zaken op te helderen.
Terug naar de bron
De opdracht was simpel, de weg naar het antwoord alleen iets minder. Want waar begin je met het zoeken met antwoorden als je zo veel verschillende bronnen en informatie tot je beschikking hebt, maar nog groen bent in de praktijk van de mediawereld. Na mezelf uren, dagen, wekenlang ondergedompeld te hebben in literatuur over Polygoon en de geschiedenis van bioscoopjournaals, had ik nog steeds niet de antwoorden waar ik naar zocht. Daarom besloot ik het stigma van de stoffige historicus die alleen maar in de boeken zit van me af te werpen en het eens op een volledige andere manier te proberen. Ik moest terug naar de bron, de Polygoonjournaals zelf!
Na het meermaals bekijken van de journaals uit de beginjaren van Polygoon, vielen mij twee dingen op. Het zijn niet alleen fantastische bronnen, die veel informatie bevatten over de Nederlandse cultuur, maar ook neemt de kwaliteit van de journaals vanaf 1922 flink toe. Het jaar 1922 was de sleutel die ik nodig had om verder te komen.
Een glimlach op mijn gezicht
Net als bij iedere puzzel is het leggen van de laatste stukjes het mooiste moment, dat was bij dit onderzoek niet anders. Uiteindelijk zat de precieze datering verscholen in de beelden zelf. Met als mooiste voorbeeld de voetbalinterland Nederland – België van 1922, het laatste item van het eerste Polygoonjournaal van dat jaar. Het probleem was alleen dat de beelden halverwege de wedstrijd stopten. Er is dus geen uitslag bekend en dat er dat jaar meerdere interlands gespeeld zijn tussen beide ploegen, hielp al helemaal niet mee. Gelukkig is de opkomst van de Oranje leeuwen wel op beeld gezet. Frame voor frame ben ik de beelden langs gegaan opzoek naar ‘scherpe’ beelden van de spelers. Dat blijkt lastig te zijn wanneer de beelden een eeuw oud zijn.
De volgende stap was het vergelijken van de startopstellingen van de verschillende interlands. Wat blijkt? De selectie kent een aantal debutanten die maar één enkele wedstrijd hebben gespeeld. Het moment dat ik de hoofden van ‘Boellie’ Kessler en Evert van Lange herkende door de beelden van Polygoon, tovert ook nu nog een glimlach op mijn gezicht. Ik wist het zeker, dit was de interland van 7 mei! Niet veel later vond ik in verschillende kranten en tijdschriften de bevestiging dat dit journaal in de daaropvolgende week in het Amsterdamse Rembrandt theater voor het eerst is vertoond. Gaandeweg kon ik op deze manier de informatie die door de jaren heen verloren is geraakt herleiden.
Toch was dit alles vooral mogelijk dankzij de gedigitaliseerde archieven en de mogelijkheden die hieruit voortkomen. Ondanks dat het soms nog erg arbeidsintensief werk kan zijn zie ik de toekomst van Audiovisueel-erfgoed en media archieven daarom erg positief in. Er is nog veel informatie om te achterhalen, maar met nieuwe mogelijkheden in combinatie met passie en enthousiasme is geen brug te ver. Mijn eerste werkervaring met een volwaardige audiovisuele collectie, is daarom zeker niet mijn laatste. Niets lijkt mij mooier om in de toekomst bij te dragen aan de ontwikkeling van dit werkveld en gelijktijdig mijn passie voor mediageschiedenis met zo veel mogelijk mensen te delen.
Benieuwd naar de beelden die de precieze datering verklapten? Bekijk hieronder het fragment van de wedstrijd Nederland-België op 7 mei 1921.
