Als je in een AV-archief werkt dan herken je dit vast wel; informatie over de films aangenomen door voorgangers is niet altijd goed op orde, of er ontbreekt waardevolle informatie. Hierdoor kun je de films lastig beoordelen en blijf je met vragen zitten. Want door welke ogen kijk je eigenlijk als je naar die films kijkt? En hoe kan dit anders?
Sinds een paar jaar ben ik collectiebeheerder audiovisueel bij het Haags Gemeentearchief. Toen ik hier begon met werken, viel het mij op dat bij veel particuliere collecties een achtergrondverhaal over de films en filmer misten in het dossier. Er waren wel een achternaam en voorletters van de maker, een korte biografie of technische informatie over de film, maar veelal begreep ik niet waarom deze films geschonken waren of wie de persoon was die ze had gemaakt. Waardevolle informatie die niet mag ontbreken bij een collectie. Ik besloot het daarom voortaan anders te doen en het verhaal achter de films in particuliere schenkingen te gaan vastleggen.
Particuliere schenkingen van films krijg ik zeer regelmatig. Soms omdat iemand ze tegenkomt in de kringloopwinkel of een enkele keer zelfs bij het vuilnis, maar meestal zijn het de amateurfilmers zelf of de kinderen van deze filmers die zich bij mij melden. We starten dan altijd met een uitgebreide kennismaking. Zij leggen mij uit waarom de films in de collectie van het Haags Gemeentearchief horen en niet in een doos bij hun op de zolder. Die gesprekken zijn altijd heel boeiend, soms zit er een enorme emotionele lading bij. Een verhaal dat je niet verwacht, een verdrietig verhaal of juist vrolijk, maar altijd is er meer dan alleen de schenking. Als je daar oor voor hebt dan is de volgende stap een zeer kleine, namelijk dat verhaal opschrijven of opnemen en vastleggen bij de collectie. Dit geeft een enorme meerwaarde aan de collectie.
De films over Joods Den Haag
Zo is er het verhaal van de Joodse Haagse familie Van Kleef, waarvan de dochter als enige de Holocaust overleefde. Haar vader legde het Joodse leven in Den Haag vast totdat hij in 1942 werd opgepakt, gedeporteerd werd naar Mauthausen (Oostenrijk) en daar werd vermoord.
De beelden zijn bijzonder; de oude Joodse buurt van Den Haag, vaders, moeders en kinderen, maar ook de ‘vleeschhouwerij’ van vader en keurslagers uit de omgeving aan het werk.
In enkele sessies vertelde de dochter wie haar vader was, hoe haar leven zonder hem verder ging. Een emotionele zoektocht naar haar eigen identiteit. Samen met de dochter van de vrouw besloot ik het verhaal vast te leggen en bij deze films te bewaren. Zo krijgt de filmer, die helaas nooit ouder werd dan 36 jaar, toch een gezicht en gaat zijn verhaal nu veel verder dan alleen de droge gegevens als geboortedatum, geboorteplaats en loopbaan.
Hoe leg je een verhaal vast?
Of het nou op video is, op papier of opgenomen met een voice-recorder; het maakt eigenlijk niet uit hoe je deze verhalen vastlegt. Het gaat erom dat je ze toegankelijk maakt bij de collectie. Daar moet je natuurlijk wel toestemming voor vragen. En ook over de vorm moet je het eens worden. Niet iedereen wil op beeld worden vastgelegd, maar omdat ik in mijn vorige baan vaak met de camera op pad ging, heeft filmen mijn voorkeur.
Maar ik heb ook weleens een geschreven interview uitgewerkt bij een collectie, zoals bij de collectie van amateurfilmer Arnold Moleveld uit Voorburg. Arnold was enorm actief op allerlei maatschappelijke vlakken in Den Haag en Voorburg. Hij filmde vaak protestdemonstraties, volgens zijn zoon Willem omdat hij een groot oorlogstrauma had en slecht tegen onrecht in de wereld kon. Willem en zijn zus besloten het verhaal van Arnold zelf op te schrijven en zo volgde een zeer uitgebreid en gedetailleerd verslag van vaders leven en de overwegingen die hij maakte bij het filmen. Samen met de beschrijvingen van de films is het een waardevol document voor de collectie. Het geeft namelijk antwoord op vragen als: waarom zijn deze films gemaakt, waarom moeten ze bewaard blijven en wat wilde de filmer ermee bereiken?
Belangrijke vragen, waar je eigenlijk alleen antwoord op krijgt als je door de ogen van de maker naar de films kijkt. De verhalen door of over de maker helpen daarbij en vormen een mooie toevoeging waar nog veel generaties na ons hopelijk informatie uit kunnen halen.
