Overal in Nederland wordt AV-erfgoed beheerd en beschikbaar gesteld. Door archieven, musea, bedrijven, omroepen, onderzoeksinstellingen en de kunstensector. Omdat het simpelweg onmogelijk is om met alle instellingen tegelijk om de tafel te zitten heeft AVA_Net een Domeinraad. Hierin zitten vertegenwoordigers van verschillende sectoren. Wie zijn zij? Hoe kwamen zij in het AV-erfgoedveld terecht? En wat betekent AVA_Net voor hun sector? Je leest het in deze interviewserie, met in deze eerste aflevering: AVA_Net voorzitter Harry Romijn.
Harry is adjunct-directeur en hoofd Collectie van de Groninger Archieven en vertegenwoordigt binnen de Domeinraad de instellingen van het Nationaal Overleg Regionale Audiovisuele Archieven.
“Samen komen we verder en staan we sterker”
“In de jaren 80 studeerde ik Eigentijdse Geschiedenis, geschiedenis na 1945, in Groningen. Tijdens mijn specialisatie ontdekte ik dat er binnen de traditionele geschiedenisstudie eigenlijk helemaal geen aandacht was voor audiovisueel bronnenmateriaal. Het ging allemaal om geschreven bronnen, terwijl film, radio en televisie na de oorlog heel belangrijke media waren. Ik ben toen opzoek gegaan naar een onderwerp met audiovisueel bronnenmateriaal en studeerde af op een onderzoek over de overgang van de propaganda van de KVP van film naar tv.
Ik kwam daarvoor bij Stichting Film en Wetenschap in Utrecht terecht, die de audiovisuele collectie van de KVP in beheer had. Alles lag er op film en ik zat in Groningen, dus hoe kwam ik aan kopieën? Gelukkig hadden ze bij SFW net een filmscanner en konden ze gebruikskopieën voor me maken. Deze deponeerden ze bij de Universiteitsbibliotheek in Groningen, waar ik ze in een video console ging beschrijven. Het was dus een hoop pionieren en dit was mijn eerste stap in het audiovisuele domein.
Na mijn afstuderen zochten ze in Groningen iemand om een regionaal audiovisueel archief op te zetten en zo ben ik verder het vakgebied ingerold. Maar het toeval wil ook wat, want als mij toen deze baan niet was aangeboden dan was ik zwangerschapsvervanger geworden voor een pr-medewerkster in een Fries bejaardentehuis.”
Steeds meer regionale initiatieven
“Dit was begin jaren 90 en in die tijd werd er nog nauwelijks systematisch audiovisueel materiaal in de regio verzameld. Wat er aan beeld werd verzameld gebeurde vooral door landelijke organisaties vanuit een nationaal perspectief en die hadden al moeite om de landelijke collectie op orde te houden. Maar in de loop van de jaren 90 zie je een kentering: er kwam meer belangstelling voor regionale geschiedenis en meer behoefte om hiervoor audiovisueel bronnenmateriaal te gebruiken.
Vanuit de geschiedeniswinkel van de RUG is toen meegeholpen aan een inventarisatie van audiovisueel erfgoed in Friesland en uit dit project ontstond het Fries Film Archief. Dit werkte aanstekelijk. Er kwamen steeds meer regionale initiatieven die AV-collecties gingen verzamelen en beheren. Zo ontstond er binnen tien jaar een regionale dekking door musea, archieven en filmvertoning circuits. En toen kwam ook de behoefte om te overleggen en zo is het Nationaal Overleg Regionale Audiovisuele Archieven (NORAA) ontstaan.
De collecties van NORAA omvatten een breed spectrum, van amateurfilm tot professionele film en opdrachtfilm. En ook lokale en regionale omroepen hebben hun collecties vaak bij NORAA-leden liggen. Deze collecties vormen een beeld van de geschiedenis van Nederland dat complementair is op de landelijke collecties. Neem bijvoorbeeld de Polygoonjournaals. Die brachten wel het nieuws uit de regio, maar ze vertellen niets over het leven en werk daar. Daarvoor moet je bij regionale audiovisuele collecties zijn.”
In je eentje kan je het niet doen
“Als je kijkt naar het gemiddelde lokale of regionale archief, dan heb je het over een omvang van één, maximaal vier FTE. Ieder moet voor zich het hele proces beheersen: van preservering tot terbeschikkingstelling. Het is dan goed als je kunt samenwerken en het liefst tot generieke oplossingen komt, natuurlijk met de ruimte om daar in je eigen specifieke situatie van af te wijken.
Neem auteursrechten. Hoe goed en leuk het is om dingen te bewaren voor de eeuwigheid, dat heeft alleen zin als je ze ook kunt hergebruiken. Het is daarom fijn dat je binnen AVA_Net kunt terugvallen op de expertise van anderen, zoals van de grotere organisaties Eye en Beeld & Geluid die hier speciaal mensen voor hebben. Een ander voorbeeld is video. Goede afspeelapparatuur is aan het verdwijnen, net als de voorraden reserveonderdelen en de kennis over hoe ze in elkaar zitten. Daar moet wel iets aan gebeuren, want anders kun je over twintig jaar geen videoband meer afspelen. Dit is een typisch probleem dat niet alleen bij ons speelt, maar wereldwijd. Daarom is het goed dat we in AVA_Net met clubs zitten die wereldwijde contacten hebben.
Opbouwen van expertise en kennisdeling
Voor de NORAA-leden is het belang van AVA_Net dus evident, maar bij AVA_Net kijken we verder. De ‘Audiovisuele Collectie Nederland’ is namelijk meer dan wat er bij NORAA, LIMA, archieven, universiteiten, musea, Beeld & Geluid en EYE ligt. Overal in Nederland wordt audiovisueel materiaal geproduceerd, gebruikt en bewaard. Van ziekenhuis tot buurtcentrum, van fabriek tot een voetbalvereniging. Het ligt overal in Nederland. AVA_Net is hiervoor aanspreekpunt en we houden op landelijk niveau oog voor samenwerkingen en ontwikkelingen op het gebied van erfgoed. Maar het zwaartepunt van van AVA_Net ligt toch bij het opbouwen van expertise en kennisdeling via diverse activiteiten, zoals de webinars, de kennisbank, de website en het jaarlijkse symposium. Want in je eentje kan je het niet doen, daar is het veel te groot voor, maar samen komen we verder en staan we sterker.”
