In 2006 begon Poparchief Groningen als fysieke archiefbewaarplek voor items uit de Groninger popcultuur. Tijdens het AVA_Net webinar ‘Muziekcollecties met verbinding’ vertelde ik hoe het archief de collecties van de Groningse muziekscene met elkaar verbindt. In dit blog ga ik dieper in op hoe we context geven aan dit unieke erfgoed en hoe we als beheerders van muziekcollecties samen kunnen optrekken, op naar een Poparchief NL.
De website van het Poparchief anno nu is qua omvang en mogelijkheden niet meer te vergelijken met die van 2006. Je kunt er ruim 20.000 onderwerpen raadplegen, waaronder acts en artiesten, releases, podia, platenlabels, muziekgerelateerde organisaties, festivals en optredens. Dat is ongeveer het tienvoudige ten opzichte van 2006. Wekelijks groeit de site met ongeveer 100 onderwerpen en afbeeldingen. Het aantal personen dat ‘iets’ betekende in de Groninger muziekscene, passeerde een tijdje geleden al de 10.000.
Dat ‘iets’ omvat vanzelfsprekend de muzikanten. Maar roadies, producers, programmeurs, fotografen, grafisch ontwerpers, festivalorganisators, labelmanagers, muziekjournalisten, instrumentenbouwers/-verkopers en initiators van allerlei slag verdienen evenzeer een plek. Zij vormen de olie in de raderen van de popcultuur; zonder hen zou deze niet kunnen bestaan.
Stamboom, maar dan anders
Zo’n individu kan daarbij één of meer ‘rollen’ bekleden. Soms ook rollen, die het (grote) publiek niet van hem of haar kent. Neem Willem Kolvoort, grafisch ontwerper die vooral bekendheid geniet als maker van meer dan 500 affiches voor het legendarische Stad-Groninger podium VERA. Van zijn hand zijn ook diverse platenhoezen en bandfoto’s. Verder blijkt hij zelf ook in meerdere bands te hebben gespeeld. Chronologisch geordend ontstaat zo een stamboom van zijn muziekgerelateerde activiteiten. En voor wie Kolvoort niet kent: astronaut Wubbo Ockels komt ook voor in het Poparchief. Waarom? Surf daarvoor zelf maar even naar de website.
De kracht van vrijwilligers
Maar zoals de muziekscene niet kan bestaan zonder het netwerk van betrokkenen, zo kan het Poparchief niet functioneren zonder de vrijwilligers die de database vullen met informatie en beeldmateriaal. En dat geldt ook voor het publiek dat niet alleen items schenkt, maar ook frequent mailt met opmerkingen, aanvullingen en correcties. Met muziekcultuur boor je als erfgoedinstelling dus een nieuwe, betrokken doelgroep aan. Het is daarmee een mooi voorbeeld van een publieksproject, gevuld door vrijwilligers en gedragen door het publiek.
Toch heeft het in archiefkringen nog niet veel navolging gekregen. Waarom eigenlijk niet? Elk stads- of regionaal archief herbergt toch voorbeelden van eerder genoemde items en documentatie: concertposters of archieven van fotopersbureaus die ook lokale artiesten en evenementen hebben vastgelegd, om maar wat te noemen? Zou het niet geweldig zijn voor heel Nederland te kunnen grasduinen in dergelijk materiaal, waarbij je je ook in de achtergrond van de betrokken makers of instanties kunt verdiepen, ongeacht de regionale herkomst? Een eerste aanzet bestaat eigenlijk al met de Muziekencyclopedie, nu onder beheer van Beeld & Geluid.
Kennis delen
Gepassioneerde vrijwilligers voor de verwerking van de (meta)data zijn overal te vinden, evenals een geïnteresseerde achterban die de gebeurtenissen uit de lokale muziekcultuur van dichtbij heeft meegemaakt. Twee dagdelen per week werken we op het archief samen aan het vullen van de database achter de website, in ons geval archief- en collectiebeheersysteem MAIS-Flexis: verwerking van schenkingen, beschrijving en ontsluiting van geschonken muziekreleases, foto’s en affiches (gedigitaliseerd door de scanafdeling van de Groninger Archieven), het uitzoeken van de geschiedenis van lokale artiesten, podia en dergelijke.
De voor het poparchief ontwikkelde archiefeenheidssoorten en daaraan gekoppelde toegangen zijn tevens beschikbaar voor hen die werken met MAIS. Voor gebruikers van andere databases kunnen deze als leidraad dienen voor een eigen opzet. Dergelijke kennis en informatie kan worden gedeeld via NORAA, AVA_Net of symposia. En anders zijn we altijd bereid een en ander nader uit te leggen.
Landelijke inventarisatie
Podiumkunst.net werkt momenteel aan een inventarisatie van onder meer muzikaal erfgoed in Nederlandse archieven en private collecties: opnames, bladmuziek, programmaboekjes, archieven van componisten en andersoortige documentatie: “Het einddoel is een integraal en toegankelijk digitaal overzicht van het Nederlandse podiumkunst-erfgoed, dat de geschiedenis van de Nederlandse podiumkunsten levend maakt[…].”
Een portal waar je in de toekomst hopelijk gewoon de naam van een componist, artiest, titel van een album, (bestaand of verdwenen) podium, label of festival intikt om vervolgens te worden doorverwezen naar het desbetreffende archief, dat deze informatie beheert of verder heeft uitgediept. Heb je een dergelijke collectie, laat het weten aan Podiumkunst.net en informeer ook naar eventuele ondersteuning bij de ontsluiting ervan.
Zo’n samenwerking kan ook dichter bij huis beginnen, met individuele verzamelaars die zowel bijzondere items als uitgebreide expertise hebben. Koen van Krimpen en Marco van Dalfsen zijn twee voorbeelden uit onze contreien. Eerstgenoemde inventariseerde de provinciale muziekgeschiedenis en is inmiddels als vrijwilliger actief. Van Dalfsen, met zo’n 10.000 Nederlandse democassettes van ca. 1978 tot 1998 in zijn collectie, schrijft op zijn website Diggin’ Demos prachtige verhalen over zowel de demotape als de act die deze opname maakte. Een initiatief waar Van Dalfsen meer over vertelt in deze blog die hij eerder voor AVA_Net schreef. Waarom hen niet betrekken bij het beschrijven, scannen en ontsluiten van regionaal muzikaal erfgoed? Of in subsidieaanvragen om dergelijk erfgoed te digitaliseren en behouden?
Auteursrecht: hoopvolle ontwikkelingen
Een heikel punt blijft auteursrecht. Als archief kunnen we niet zomaar muziek, foto’s en posters op onze website plaatsen zonder toestemming van rechthebbenden. Gelukkig zijn de lijntjes vanuit een lokaal archief naar eventuele rechthebbenden (of opdrachtgevers van posterontwerpers zoals podia) vaak kort.
Een laatste belangrijke ontwikkeling betreft de nog lopende dialoog tussen erfgoedinstellingen en collectieve beheersorganisatie (CBO) Buma/Stemra. Beeld en Geluid speelt een belangrijke rol in de totstandkoming van een convenant, dat momenteel in een vergevorderd stadium is.
Erfgoedinstellingen kunnen daarmee meer mogelijkheden krijgen om niet meer in de handel zijnde muziekwerken in hun archief tegen een zeer gunstige licentie alsnog op eigen websites streaming aan te bieden. Vergelijkbare dialogen tussen erfgoedinstellingen en CBO’s zijn gaande op het gebied van afbeeldingen, tekst en film/video. Hiermee kan er te zijner tijd een schat aan regionaal muzikaal erfgoed beschikbaar komen voor het publiek. Allemaal ingrediënten voor een Poparchief NL, ongeacht de regionale achtergrond.
